DSİ Çocuk

Çocuklar İçin

Baraj Nedir ?

Barajlar, genellikle dağların arasına, nehir sularının yolunu keserek arkasında göl oluşturmak amacıyla inşa edilirler. Barajlar nehir sularını kontrol için yapılırlar. Barajlar toprak dolgu, kaya dolgu veya beton olabilirler.

Bir Barajın Hikayesi 

Dağlardan gelen nehir suları aşağı doğru akıp gider, bir deniz veya göle ulaşırlar. Yada yer altına sızıp kaynakları ve kuyuları beslerler. Seyahatleri esnasında nehirler şehirlere, köylere, fabrikalara ve çiftliklere su sağlarlar. Ancak akarsuların taşıdığı su her yıl yada yılın her mevsimi aynı miktarda değildir. Bazı kurak geçen yıllarda bazı akarsular tamamen kuruyabilir yada bazı ıslak yıllarda akarsular yatağına sığmayarak taşabilir. Aynı şekilde yılın farklı mevsimlerinde farklı miktarda su gelebilir. Yazın suya en fazla ihtiyaç duyulan zamanda nehirlerde su miktarı çok azalabilir. ve kışın, suya fazla ihtiyaç duyulmayan mevsimde nehirler çok miktarda su taşıyabilir. O halde nehirlerin taşıdığı suyu tutmanın bir yolu olmalı.

Fakat bu su akıp giderken nasıl tutacaksınız? Barajlarla... Bu dev bariyerler nehir sularını tutarlar. Arkalarında oluşan gölde tuttukları suyu biriktirirler. İhtiyaç duyulmayan zamanda gelen fazla suyu tutar ve ihtiyaç duyulan zamanda onu insanın hizmetine sunarlar. İnsan bu suyla içme, kullanma ihtiyacını karşılayabilir veya bitkileri sulamak için kullanır. Bitkilerin büyümesi için kökleri ile topraktan su almaları gerekir yoksa solarlar. Bitkinin kök bölgesine ihtiyaç duyduğu suyu, ihtiyaç duyduğu zamanda, ihtiyaç duyduğu miktarda vermeye sulama denir. Barajlar aynı zamanda elektrik üretir ve bizleri taşkından korur. Barajların göllerinde biriken ve yükselerek potansiyel enerji kazanan suların bu enerjisi önce kinetik enerjiye sonra da elektrik enerjisine çevrilir.

İnsanlar nehirler üzerine pek çok sebepten baraj inşa ederler: arazilerini taşkından korumak için, sulama yapmak için, enerji üretmek için, nehir yataklarını değiştirmek için, yapay göller oluşturmak için ve su seviyesini yükseltip teknelerle ulaşım sağlamak için... Ne için inşa edildikleri önemli olmaksızın bütün barajlar büyük miktardaki suyu tutacak kadar sağlam olmalıdır.

Baraj yapıldıktan sonra binlerce hektar alan, bu alanda yaşayan bitki ve hayvanlar suların yükselmesinden etkilenirler. Göl alanında yaşayan insanlar başka yerlere taşınmak zorunda kalırlar. 

Fakat bunun sonucunda insanlar balıkçılık, yüzme, su kayağı, tekne gezileri için bir göle sahip olurlar. Enerji üretirler, içme-kullanma ve sulama suyu sağlarlar. Taşkından korunurlar. 

Barajlar Neden Önemlidir ? 

Barajlar önemlidir. Çünkü; insanlara içme, kullanma ve sanayi  suyu sağlar,  sulama  suyu sağlar, balıkçılık ve rekreasyon olanakları sağlar, hidroelektrik enerji elde edilmesini sağlar, nehirlerde suyun kontrolünü sağlar. Barajlar aynı zamanda insanları taşkın tehlikelerinden korur.

Barajlar Nasıl Çalışır ?

Barajlar nehirden gelen suları,

suyun yetersiz olduğu zamanlarda kullanmak için,

taşkınla gelen fazla suların kontrollünü sağlamak için göl alanında depolarlar.

Hidrolik Güç

Yeniden kazanılan enerji kaynaklarından biri olan hidrolik enerji (Hidro su demektir.) en çok kullanılanıdır. En eski enerji kaynaklarından biridir. İlk olarak binlerce yıl önce insanlar akan sudan faydalanarak tahta bir tekeri çevirip tahıl öğütmüşlerdir.

Hidrolik enerji kaynağı sudur. Bu nedenle hidroelektrik santrallar bir su kaynağı üzerinde olmak zorundadır.

Elektriği uzun mesafelere ileten teknoloji bulunduktan sonra hidrolik enerji daha da çok kullanılır olmuştur.

Hidroelektrik santrallar akan suyun gücünü elektriğe dönüştürürler. Akan su içindeki enerji miktarını suyun akış veya düşüş hızı tayin eder. Büyük bir nehirde akan su büyük miktarda enerji taşımaktadır. Ya da su çok yüksek bir noktadan düşürüldüğünde de yine yüksek miktarda enerji elde edilir. Her iki yolla da  kanal yada borular içine alınan su, türbinlere doğru akar, elektrik üretimi için pervane gibi kolları olan türbinlerin dönmesini sağlar. Türbinler jeneratörlere bağlıdır ve mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürürler.

Türkiye'nin hidroelektrik enerji ihtiyacını karşılamak için her yıl yeni HES'lar işletmeye açılmaktadır.

HİDROLİK ENERJİNİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI

Çoğu kişi hidrolik enerjiyi yakıtlardan elde edilen termik enerjiye nazaran daha ideal bir enerji olarak görmektedir. Termik enerjinin atık maddeleri vardır. Ama hidrolik enerji atık madde üretmez. Yani ne suyu ne de havayı kirletmez. Doğal çevreyi etkilediği konusunda iddialar sözkonusu olmaktadır. Ancak, DSİ ağaçlandırma, tarihi ve kültürel değerleri koruma, rekreasyon ve balıklandırma çalışmaları yaparak inşa edilen baraj gölleri ve çevresindeki doğal hayatı korumaktadır.

Bununla birlikte baraj göllerinin çevreye olumlu etkilerleri de olmaktadır. Eskiden göl alanı çöl olan bölgelerde baraj sayesinde yağmurlar yağmaya başlamakta, bitki ve hayvan çeşitliliği artmaktadır.

Hidrolik güç yeniden kazanılabilir enerji kaynağıdır. Suyun hareketi bir çevrim içinde devamlıdır. Su göl ve denizlerden buharlaşır, bulutları oluşturur. Kar ve yağmur olarak yeryüzüne geri döner. Su tekrar nehirlere deniz ve göllere akar. Bu çevrim güneş sayesinde olur.

Hidrolik güçten enerji üretmek temiz, verimli ve etkili bir yoldur. Hidroelektrik santralların sisteminden geçen suların kalite ve miktarında değişiklik olmaz.

Türkiyedeki barajların yaklaşık dörtte biri elektrik enerjisi üretmektedir. Türkiye'de hidroelektrik enerji üretimini arttıracak yapım aşamasında yeni pek çok proje vardır.