ÇORUM’DA BULUNAN 3324 YAŞINDAKİ BARAJA ULUSLARARASI ÖDÜL

Milattan önce 13. yüzyılda Hititler tarafından inşa edilen Hitit Barajı, Dünya Mirası Sulama Yapıları (WHIS) ödülünü aldı.

Çorum’un Alaca ilçesi sınırları içinde bulunan, Gölpınar Hitit Barajı, 1997 yılında yapılan kazı çalışmaları neticesinde gün ışığına çıkartıldı. Yaklaşık 3 bin 300 yıllık baraj, Uluslararası Sulama ve Drenaj Komisyonu (ICID), tarafından 2014 yılından itibaren verilmeye başlanılan, Dünya Mirası Sulama Yapıları (WHIS) ödülünü almaya hak kazandı.

Sürdürülebilir tarımsal su yönetimini teşvik etmek amacıyla sulama, drenaj ve taşkın yönetimi alanında çalışan uluslararası bir kuruluş olan ICID, ülkemizin de içinde yer aldığı 11 kurucu üye ile 1950 yılında faaliyetlerine başladı. Günümüzde 110 üyesi bulunan kuruluşun merkezi, Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de bulunuyor. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ICID’e 1960 yılında kurumsal üye (Türk Milli Komitesi-TUCID) oldu.

ICID tarafından belirli periyotlarda, tarımda suyun verimli kullanımını desteklemek, sulama alanındaki yenilikçi çalışmaları dünya su gündemine taşımak ve bu konudaki araştırmaları teşvik etmek amacıyla çeşitli kategorilerde ödüller veriliyor. Bu ödüller arasında, 2014 yılından itibaren, 100 yıldan daha eski ve faal durumda bulunan sulama yapılarının tanınması amacıyla verilen, Dünya Mirası Sulama Yapıları (WHIS) ödülü de bulunuyor.

DSİ, WHIS Ödülü kategorisine 2024 yılında "Gölpınar Hitit Barajı" ile adaylık başvurusu yaptı. ICID’ın 1-7 Eylül 2024 tarihlerinde Sidney-Avustralya'da düzenlenen 75. Uluslararası Yönetim Kurulu Toplantısında, TUCID’ın WHIS ödülünü alarak Dünya Mirası Sulama Yapıları Listesinde yer almaya hak kazandığı ilan edildi.

“Geçmişten bizlere miras kalan tarihi değere sahip su yapılarımızın korunup gelecek kuşaklara aktarılması için büyük gayret gösteriyoruz.”

Hitit Barajı’nın Dünya Mirası Sulama Yapıları Listesine alınması ile alakalı açıklamalarda bulunan Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı şu ifadeleri kullandı, “Bakanlığımıza bağlı DSİ Genel Müdürlüğümüz, WHIS Ödülü kategorisine 2024 yılında Gölpınar Hitit Barajı ile adaylık başvurusu yapmıştır. 3 bin 324 yıllık baraj, ICID tarafından Sidney-Avustralya'da düzenlenen 75. Uluslararası Yönetim Kurulu Toplantısı'nda, TUCID'in WHIS ödülünü alarak Dünya Mirası Sulama Yapıları Listesi'nde yer almaya hak kazandığı ilan edilmiştir. Tarih öncesi çağlardan bu yana Anadolu topraklarımızı suyla buluşturan ve ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak DSİ Genel Müdürlüğümüz tarafından rehabilite edilen tesisimizin böylesine önemli bir ödüle layık görülmesi ülkemiz adına mutluluk vericidir. Geçen yıl da Van ilimizin sınırları içinde yer alan 2 bin 800 yıllık Şamran Kanalı Dünya Mirası Sulama Yapıları Listesine girmeye hak kazanmıştı. Böylece ülkemizden Dünya Mirası Sulama Yapıları Listesine giren eser sayımız ikiye yükseldi. İnşallah önümüzdeki süreçte ülkemizde yer alan diğer tarihi sulama yapılarımızın da listede yerini alması için çalışmalarımızı sürdürüyoruz."

Bakan Yumaklı, halen su stresi yaşayan bir ülke olarak su kaynaklarının daha akılcı, etkin ve sürdürülebilir şekilde değerlendirilmesi için hayata geçirdikleri eylem planlarını kararlılıkla uyguladıklarının altını çizerek “Bu bağlamda, geçmişten bizlere miras kalan tarihi değere sahip su yapılarımızın korunup gelecek kuşaklara aktarılması için büyük gayret gösteriyoruz. Bu çabalarımızın bir karşılığı olan bu ödülün ülkemiz için hayırlı ve uğurlu olmasını diliyor, katkısı olanlara teşekkür ediyorum" dedi.

GÖLPINAR HİTİT BARAJI

MÖ 13. yüzyılda Anadolu’da susuz yaşamanın mümkün olmayacağını kavrayan Hititler, Gölpınar-Hitit Barajı’nı inşa etti. Hititler bu baraj vasıtasıyla toplanan suyu cazibeli olarak 1,3 km uzaklıkta yer alan Alaca Höyük antik şehrine ulaştırdı.

Alaca Höyük antik şehri, Çorum ilinde, su kültü, tarımsal sulama ve su yönetimi açısından günümüze önemli izler bırakan tarihi bir merkez olarak değerlendiriliyor. Alaca Höyük, Hititlerin başkenti olan Hattuşa (Boğazköy) şehrinin 34 km kuzeyinde yer alıyor.

Alaca Höyük’te 1997 yılında Prof. Dr. Aykut Çınaroğlu’nun kazı başkanlığında yeniden başlatılan çalışmalar kapsamında, Anadolu’nun ilk barajlarından biri olan Hitit Barajı gün yüzüne çıkartıldı. Baraj, 2002-2007 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu, Anadolu Üniversitesi, Çorum Valiliği, Alaca Höyük Belediyesi ile koordineli olarak DSİ Genel Müdürlüğü tarafından rehabilite edildi.

Hitit Barajı’nın yeniden bir baraj ve rekreasyon alanı olarak turizme kazandırılması konusunda 2015 yılında başlatılan arkeopark projesi çalışmaları 2018 yılında tamamlandı. Barajın turizme kazandırılması için etrafındaki 277 dönüm arazi kamulaştırıldı. Bugün için daha çok turizm yönüyle ön plana çıkan baraj ve çevresi, aslında Hititlerin son döneminde bölgede yaşanan kuraklığın bir ürünü olması nedeniyle önemini korumaya devam ediyor.

Günümüzde küçük bir gölet gibi görünen barajın; savakları, su dinlendirme havuzu, geçirgenliği azaltan kil sıvaları ile döneminin önemli su mühendisliği harikalarından biri olduğu değerlendiriliyor. Barajın su seviyesini kontrol eden bölümü ise başlı başına bir yapıt olarak kabul ediliyor. Günümüzde fonksiyonlarını devam ettiren baraj, 3324 yıl öncesinde olduğu gibi Alaca Höyük çiftçileri tarafından tarımsal sulamada halen kullanılıyor.